5 مورد کلاهبرداری رایانه‌ای | کلاهبرداری اینترنتی

کلاهبرداری رایانه‌ ای یا کلاهبرداری اینترنتی | مصادیق و مجازات‌ها

توسعه‌ی تکنولوژی و انتشار گسترده اینترنت، کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری اینترنتی را به عنوان جرائمی پرطرفدار و رایج در جامعه نشان داده است. فریب دادن دیگران و به دست آوردن مال یا امتیازات مالی به طور غیرمجاز، از جمله‌ی اولین جرایمی است که بشر از قدیم‌الایام با آن دست و پنجه نرم می‌کند. با رواج کامپیوترهای شخصی و دسترسی آسان به اینترنت، کلاهبرداری، فضای سایبری را نیز از گزند خود بی‌بهره نگذاشت و امروزه موارد متعددی از این جرم در ایران و سایر کشورهای جهان گزارش می‌شود.

تعریف کلاهبرداری رایانه‌ ای و کلاهبرداری اینترنتی

ماده‌ی 741 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی را به‌طور دقیق تعریف می‌کند: «هر کس به طور غیر مجاز از سامانه‌های رایانه‌ ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه، مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند…».

بنابراین، در جرم کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی، بزهکار اقداماتی را نسبت به داده‌ها یا سامانه‌های کامپیوتری دیگران انجام می‌دهد و در حالیکه مجاز به انجام آن نیست، مستقیماً مال یا خدمات یا منفعت مالی به دست می‌آورد. مثلاً تصور کنید شخص «الف» موبایل شما را هک کرده و پس از دسترسی به اطلاعات بورسی شما، نسبت به انتقال سهام به حساب بورسی خود اقدام می‌نماید. در این حالت شخص الف، با بردن «مال» شما به صورت غیر مجاز و انتقال آن به کیف پول خود، مرتکب کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی می‌شود.

انواع کلاهبرداری رایانه‌ ای و کلاهبرداری اینترنتی

انواع کلاهبرداری رایانه‌ ای و کلاهبرداری اینترنتی بسیار متنوع هستند؛ از جمله:

الف) ایجاد یا وارد کردن داده‌ها: کلاهبردار، با وارد کردن داده به کامپیوتر خود یا دیگری، مال غیر را تحصیل می‌‌کند؛ مثلاً کارمند بانکی که حساب مشتری را خالی می‌کند و وجه آن را به حساب خود واریز می‌نماید یا فردی که با به دست آوردن رمز کارت دیگری، اقدام به برداشت وجه از دستگاه ATM می‌نماید.

ب) تغییر داده‌ها: مرتکب داده‌هایی که به صورت ذخیره‌شده موجود می‌باشند را تغییر می‌دهد و از این طریق مال یا منفعت مالی به دست می‌آورد؛ مثلاً پس از هک کردن سایت شرکت مخابرات، عدد 2 گیگابایت را به 3 گیگابایت تغییر داده و حجم ترافیک (خدمات) خود را افزایش می

‌دهد.

پ) محو داده‌ها: بزهکار با حذف داده‌های مربوط به دیون ناشی از اخذ تسهیلات بانکی، دارایی منفی خود را حذف نموده و از این طریق مال یا امتیاز مالی به دست می‌آورد.

ت) متوقف کردن داده‌ها: ممکن است مرتکب با متوقف نمودن داده‌های موجود در کامپیوتر دیگری، وجه یا امتیاز مالی به دست آورد؛ مثلاً شرکتی که قصد شرکت در مناقصه‌ی احداث سازه‌های دولتی را دارد، با متوقف نمودن داده‌های شرکت رقیب، پیروز مناقصه گردیده و از این طریق امتیاز مالی به دست می‌آورد.

از تعریف و مصادیق کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی می‌توان نتیجه گرفت که این جرائم بیش از گذشته مرسوم شده‌اند و همگان را به خطر می‌اندازند. قوانین و مقررات مختلف به منظور مقابله با این جرائم اجرا شده‌اند و مجازات‌های حبس و جزای نقدی برای کلاهبرداران تعیین شده‌است.

مجازات کلاهبرداری رایانه‌ ای و کلاهبرداری اینترنتی در قانون جرایم رایانه ای

مرتکب کلاهبرداری رایانه‌ ای یا اینترنتی علاوه بر رد مال به مالک، به حبس از 6 ماه تا 2 سال و 6 ماه و یا جزای نقدی از 50.000.000 ریال تا 250.000.000 ریال و یا هر دو مجازات (حبس و جزای نقدی) محکوم می‌گردد.

دادگاه صالح به رسیدگی به جرم کلاهبرداری رایانه‌ ای و کلاهبرداری اینترنتی در قانون جرائم رایانه ای

قاعده‌ی کلی در خصوص محاکم صالح به رسیدگی، صلاحیت دادسرا و محاکم محل وقوع جرم است. درحالیکه تشخیص محل وقوع جرم در جرایم سنتی به سهولت بیشتری امکان‌پذیر است؛ اینکه جرایم رایانه‌ ای دقیقاً کجا واقع می‌شود محل ابهام است. هیئت عمومی دیوان عالی کشور در رای وحدت رویه‌ی شماره‌ی 729 محاکم واقع در محل بانک افتتاح حساب بزه‌دیده را صالح به رسیدگی می‌داند: «نظر به اینکه در صلاحیت محلی، اصل صلاحیت دادگاه محل وقوع جرم است و این اصل در قانون جرایم رایانه‌ ای نیز مستفاد از ماده ۲۹- مورد تایید قانونگذار قرار گرفته، بنابراین در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه، هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه‌های قضایی مختلف صورت گرفته باشد، دادگاهی که بانک افتتاح‌کننده حساب زیان‌دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده، در حوزه آن قرار دارد، صالح به رسیدگی است. بنا به مراتب آرای شعب یازدهم و سی ودوم دیوان عالی کشور که بر اساس این نظر صادر شده به اکثریت آرا صحیح و قانونی تشخیص داده و تأیید می‌گردد. این رأی طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است».

جهت کاهش این جرائم، ضروری است که به آگاهی‌بخشی و آموزش افراد درباره اصول امنیت سایبری اهمیت داده شود. از طریق ایجاد آگاهی‌ها و دوره‌های آموزشی، می‌توان افراد را از پیامدهای کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی محافظت نمود و از وقوع این جرائم در جامعه جلوگیری کرد. همچنین، افزایش همکاری بین نهادها و نیروهای انتظامی در موارد تحقیق و پیگیری این جرائم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با این تدابیر، می‌توان تاثیر جرائم کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی را کاهش داد و امنیت فضای سایبری را افزایش داد.

جمع‌بندی

کلاهبرداری رایانه‌ ای و اینترنتی از جمله جرائم رو به افزایش است که با توسعه تکنولوژی و انتشار گسترده اینترنت، مورد استفاده گسترده‌تر قرار گرفته است. این جرائم شامل فریب دادن دیگران و انتقال مال، اطلاعات یا خدمات به صورت غیر مجاز می‌شود. مصادیق کلاهبرداری رایانه‌ای شامل ایجاد یا وارد کردن داده، تغییر داده، محو داده و متوقف کردن داده می‌شود.

اجرای قوانین و مقررات مناسب در جهت مبارزه با این جرائم و افزایش آگاهی‌بخشی به افراد درباره امنیت سایبری می‌تواند به کاهش جرائم کلاهبرداری رایانه‌ای و اینترنتی کمک کند. همچنین، تقویت همکاری بین نهادها و نیروهای انتظامی برای تحقیق و پیگیری این جرائم نیز ضروری است.

فضای سایبری یک محیط پویا و پیچیده است و همواره تغییرات و تحولاتی را تجربه می‌کند. بنابراین، برای حفظ امنیت در این فضا، افراد باید همیشه به روز باشند و اصول امنیتی را رعایت کنند. از طریق آموزش‌ها و آگاهی‌بخشی‌ها، می‌توان از وقوع جرائم کلاهبرداری رایانه‌ای جلوگیری کرده و امنیت داده‌ها و اطلاعات در فضای سایبری را بهبود بخشید.

به طور کلی، ترکیبی از قوانین قوی، آموزش‌های امنیتی، همکاری نهادها و افزایش آگاهی افراد می‌تواند به کاهش ریسک جرائم کلاهبرداری رایانه‌ای و اینترنتی و افزایش امنیت فضای سایبری کمک کند. این اقدامات باعث حفظ اعتماد عمومی به فضای اینترنتی و تسهیل در دسترسی به خدمات آن خواهد شد.

منبع: mimecast